به مناسبت فرا رسیدن ماه رجب
رجب یکی از ماههای چهارگانه حرام است که در قران نامی از آن به میان نیامده،اما خداوند متعال در سوره توبه (1) فرموده است:که عدد ماهها نزد خداوند دروازده ماه است که چهارماه آن حرام می باشد.وهمگی می دانند که این چهار ماه ذی یقعده،ذیحجه،محرم ورجب است.
رجب درلغت به معنای بزرگ وعظیم می باشد در مجمع البحرین آمده است که «رجبته» یعنی آنرا بزرگ داشتی ویا عظیمش دانستی. واز این جهت ماه رجب را رجب گفته اند که عرب درجاهلیت آنرا بزرگ می داشت وجنگ وقتال را در آن ماه جایز نمی دانست.از اینروست که گفته می شود فلانی مرجب است یعنی بزرگداشته شده است.(2) براین اساس درفرهنگ اسلامی نیز ماه رجب دارای شرافت وحرمت وعظمت تلقی شده است.
درحدیثی از قول امام موسی کاظم (علیه السلام): آمده که رجب نام نهری دربهشت است؛از شیر سفیدتر واز عسل شیرین تر؛هرکه یک روز از رجب روزه دارد البته ازآن نهر بیاشامد(3) عظمت رجب با بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و ولادت امیرالمومنین (علیه السلام) درآن ماه مضاعف گردیده است که با ولادت امیرالمومنین(علیه السلام) بعثت نبی اکرم(صلی الله علیه وآله) معنا ومفهوم وتداوم می یابد که در غیر این صورت آثار بعثت از بین رفته ورسالت پیامبر(صلی الله علیه وآله) درمحدوده زمان ومکانی خاص خودنمایی می کرد. در ادبیات دینی ما رجب دارای شأن ومنزلت خاصی است که به گوشه های از این شأن ومنزلت اشاره می کنیم:
امام موسی بن جعفر (علیه السلام) ضمن گفتاری فرمود:«رجب ماهی بزرگ است که خداوند درآن حسنات را مضاعف کرده وسیات را درآن محومی کند»(4) ونیز ابوسعید خدری از رسول الله نقل کرده است که فرمود:«آگاه باشید که رجب شهرالله الاصم است وآن« ماه ماهی بزرگ است. بدرستیکه اصم نامیده شده زیرا هیچ ماهی نزد خدا به فضیلت و حرمت رجب نرسد. عرب جاهلیت آنرا بزرگ می داشت.وقتی اسلام آمد به آن جز فضلیت وتعظیم نیافزود.آگاه باشید که مسلما رجب ماه خدا وشعبان ماه من ورمضان ماه امت من است....»(5) درضمن حدیث دیگری از قول علی بن ابیطالب علیه السلام آمده که فرمود: «رجب ماه من وشعبان ماه رسول خدا ورمضان ماه خداست.»(6)
از قول رسول خدا نیز درحدیثی دیگر نقل شده است که «شعبان ماه من ورمضان ماه خدا می باشد وماه رمضان بهار فقراست..»(7) توالی سه ماه پر عظمت رجب،شعبان ورمضان تصادفی نیست چرا که رفتن به میهمانی الهی ابتدا به ساکن ممکن نیست. آمادگی واستعداد می خواهد تا از همه برکات آن ماه استفاده شود.آمادگی واستعداد هم یکباره محقق نمی شود،باید تمرین وممارست کرد.اگر به لیست اعمال این سه ماه به طور اجمالی نگاهی بیاندازیم می بینیم که سیری منطقی به خود گرفته است. هرچه به ماه رمضان نزدیکتر می شود میزان اعمال افزایش می یابد تا وارد ماه رمضان شویم ومومن معتقد وعابد نسبی زاهد این فرصتها را از دست نداده وهرکس به فراخوار حال وروز خود تمرینی را آغاز کند تا با پاکی وآماگی کامل وارد رمضان شود.
بااین توضیح مفهوم حدیثی که ماه رجب را ماه علی وماه شعبان را ماه پیامبر وماه رمضان را ماه خدا دانسته است روشن می شود. چراکه شناخت مکتب اسلام وعظمت شخصیت نبی گرامی آن بدون تمسک به علی و اولادش ممکن نیست که ورود به شهر علم باید از ابواب آن صورت پذیرد وپیامبر فرمود:من شهر علمم وعلی باب آن وهرکه به درک واقعی ماه رجب نائل شداستعداد ورود به ماه پیامبر را پیدا می کند وشناخت خدا از طریق پیامبر ممکن و راهی با اطمینان است. وکسیکه ماه شعبان را درک کند مستعد ورود به ماه خدا خواهد بود. پس لازم است ماه رجب را مغتنم شمرده واولین گامها را درمسیر میهمانی الهی برداریم. مفهوم آن حدیثی که ماه رجب را ماه پیامبر دانسته با این توضیح روشن می شود زیرا با درک ماه رجب وشعبان،بهترین امت(امت پیامبر) با بهترین عبادت (روزه) دربهترین ماهها (رمضان) با برنده ترین سلاحها(دعا) به حق متصل شده وبا پیمودن را کمال درک سیاسی قدر خداگونه می شود.که درحدیثی که متعاقبا می خوانید به اتصال این سه ماه با یکدیگرتصریح شده است.در تفسیر امام حسن عسگری علیه السلام از قول پیامبر نقل شده است که در جمله ای فرمود،آگاه باشید پس امروز عمل کنید برای روز قیامت وتوشه آماده سازید وبرای روزی که همه دریک جا جمع می شوند ویکدیگر را ندا می دهند. بوسیله تفوای الهی ازگناهان دور شوید که با آن امید خلاصی می رود. وکسیکه حرمت رجب وشعبان را بشناسد،وآن دو را به ماه رمضان،ماه خدا متصل کند،این ماهها در روز قیامت به نفع او شهادت دهند وماه رجب وشعبان ورمضان گواهانش در بزرگداشت آن ماهها خواهند بود ومنادی ندا در می دهد:ای رجب وشعبان ورمضان گواهانش در بزرگداشت آن ماهها خواهند بود ومنادی ندا در می دهد:ای رجب وشعبان ورمضان عملکرد این بنده درخلال این سه ماه چگونه بود؟آیا در اطاعت الهی بسربرد؟ پس رجب وشعبان ورمضان می گویند:ای پروردگار ما،بهره نگرفت مگر درکمک ویاری براطاعت تو وآماده سازی برای جذب فضل ورحمتت،وی با ستایشش رضایت تورا اراده کرد وبا تحملش دوستی تو را طلب نمود. پس خداوند متعال به فرشتگان موکل این ماهها می فرماید:درباره شهادت این ماهها درخصوص این بنده چه می گویید؟پس فرشتگان می گویند:ای پروردگارما! ماه رجب وشعبان ورمضان درست گفته اند ما اورا نیافتیم مگر اینکه به طرف اطاعت تو رو کرد وبرای طلب رضایت تو کوشش نمود ودر آن ماهها به سوی نیکی واحسان بازگشت ومحققا ازاینکه به این ماهها رسیده بود،بسیار شادمان وشاداب بود.ودرآن ماهها رحمتت را آرزو داشته وامید وبخشش وآمرزش تورا داشت واز انجام آنچه که تو بازداشته بودی خودداری کرد.وبه آنچه که تو در این ماه دعوت کردی شتاب می کردوشکم ودامن وگوش وچشمش روزه دار بود وبه درجاتش امید داشت.ودر روزهایش تشنه بود ودرشبهایش به زحمت افتاد وبخششهایش به فقیران ومسکینان در آن ماه زیاد شد وکمک واحسانش به بندگانت گسترده شده.پس آن ماهها را به گرامی ترین وجه همراهی کرد وبا نیکوترین وجه وداع گفت وبعد از اتمام آنها به اطاعت تو پابرجا بود وبعد از رفتن آن ماهها حرمتهای تو را نشکست، پس این بنده چه خوب بنده ای است،دراین موقع خداوند دستورمی دهد این بنده را به بهشت ببرید. پس فرشتگان با جهاد وکرامت او را به سوی بهشت مشایعت می کنند واو را بر پاره های نور واسبان تیزرو حمل می کنند.وبه سوی بهشتی می برند که نعمتش تمام نشدنی است وخانه اش نابود وساکنانش خارج وجوانانش سالخورده وخدمتکارانش پیر نمی شوند وشادمانی وخوش حالی اش پایان نمی پذیرد.(8)
همچنین از امام جعفر صادق علیه السلام درباره کسانیکه باروزه،ماه رجب را تعظیم داشتند فرمود:«وقتی روز قیامت می شود منادی از میانه عرش ندا می دهد این الرجبیون؟یعنی کجایند رجبیون؟ پس مردمی که صورتهایشان به جماعت روشنایی می بخشد،وبر سرهایشان تاجهای ملائکه می باشد،بپامی خیزند.»(9)
درحدیث دیگری آمده است که وقتی ماه رجب آمد،رسول خدا مسلمانان را گرد خود جمع کرد ودرمیان آنها ایستاد ودر حال خطبه بعد از حمد وثنای الهی،انبیاء پیشین خود را یاد کرد وبر آنان درود فرستاد.پس فرمود:ای مسلمانان به تحقیق ماهی بزرگ ومبارک برشما سایه افکنده است وآن ماه ریزش است.درآن ماه برکسیکه خدا را عبادت کند رحمت فرومی ریزد.مگر بنده ای که مشرک باشد یا دراسلام اظهار بدعت کند.آگاه باشید که در ماه رجب شبی وجود دارد که هر کس درآن خواب را برخود حرام کند وشب زنده داری کند،خداوند بدنش را برآتش حرام کرده،وهفتاد هزار فرشته با او مصاحفه کنند وبرای او تا آن روز استغفار می کنند.اگر بر گردد ملائکه برمیگردند...(10) دراین حدیث شب بخصوصی معین نشده است وشخصی که طالب چنان ثوابی باشد ناگزیر باید همه شبهای رجب را زنده بدارد تا آن شب مورد نظر رسول گرامی اسلام (ص) را درک کند وطبیعی است کسی که چنین همت بلندی داشته باشد وآن شبهای شریف را زنده بدارد اختصاص ثوابهای مذکور برای وی دور از ذهن نبوده وبلکه شخص با این عمل،خود را شایسته آن ثواب می نماید ونیز درحدیث دیگری این مطلب تایید شده است.
از ثوبان نقل شده است که با رسول ص درقبرستان بودیم توقف کرد وبه راه رفتن ادامه داد آنگاه مجدد متوقف شد وباز به راه رفتن ادامه داد.پس گفتم پدرومادرم به فدایت یا رسول الله،چرا دربین این قبر ها توقف کردی؟آنگاه رسول خدا(ص) به شدت گریست من هم با اوگریه کردم،وقتی از گریه کردن فارغ شد فرمود:ای ثوبان!اینها درقبرهایشان عذاب می بینند وناله وزاریشان را شنیدم.پس برایشان طلب رحمت کردم وازخدا خواستم که برایشان سبک گیرد وخدا آنرا انجام داد ولی اگر اینها در روزهای رجب روزه می گرفتند ودر شبهای آن شب زنده داری می کردند،درقبرهایشان عذاب نمی دیدند.پس گفتم:ای رسول خدا آیا روزه وشب زنده داری اش انسان را از عذاب قبرایمن می دارد؟فرمود:بلی ثوبان،قسم به کسی که مرا به حق به پیامبری مبعوث کرد،هیچ زن ومرد مسلمانی نیست که در روزهای ماه رجب روزه بگیرد ودرشبهایش شب زنده داری کند،وبا این اقدامات رضایت الهی را طلب کند،خداوند چیزی جز عبادت هزارسال را که رزوهایش روزه گرفته وشبهایش را شب زنده داری کرده باشد،برایش ننویسد وگویا با مال حلال هزاربار حج تمتع وهزاردفعه حج عمره بجا آورده وگویا درهزار جنگ شرکت داشته وهزار برده از فرزندان حضرت اسماعیل علیه السلام را آزاد کرده،وهزار دینار صدقه داده وگویا اسیران امتم را بخاطر خدا آزاد کرده وهزار گرسنه را سیراب کرده است.وخدا او را از عذاب قبر وسئوال نکیرومنکر ایمن می دارد.گفته شد:ای رسول خدا(ص) آیا این ثواب کسی است که تنها یک روز ازماه رجب را روزه گرفته یا یکشب را زنده بدارد. حضرت رسول فرمود:این برای کسی است که قدرت خدای عزوجل را انکار نکند.سپس گفته شد:ای رسول خدا آیا ثواب ماه رجب برتر از ثواب ماه رمضان است؟رسول خدا (ص) فرمود:برثواب ماه رمضان قیاسی نیست ولیکن ماه رجب ماه بزرگی است.
پی نوشته ها
1-آیه36
2-ج2ص68
3-تهذیب الاحکام،شیخ طوسی ج4ص306ح2
4-من لایحضره،الفقه،ابن بابویه قمی ج2ص56ح3
5-وسایل الشیعه،حرعاملی ج7ص351ح9
6-همان ص256ح16
7-مستدرک الوسایل،نوری طبرسی ج7ص547ح5
8-تفسیر امام حسین عسگری ص652
9-وسایل الشیعه،ج7ص255ح12
10-مستدرک الوسایل ج7ص531ح2
پنجشنبه 29شهریور1380
شماره:17191
کیهان