طبق برخی ازمتون تاریخی ولادت ابوالفضل العباس روز چهارم شعبان سال26هجری درمدینه به وقوع پیوست.)1( پدربزرگوارآن حضرت امیرالمومنین علی بن ابی طالب )علیه السلام(ومادر وی،زنی پاکدامن از قبیله ای موسوم به بنی عامر به نام فاطمه بنت حزام بن خالد بن ربیعه بن وحید بن کعب بود.)2( -عوامل موثر درتربیت حضرت عباس علیه السلام

برخی از دانشمندان  علوم تربیتی معتقدند که دوعامل )وراثت ومحیط( در رفتار انسان تاثیر بسزایی دارند.)3(شواهد  فراوانی درلابه لای متون اسلامی در اهمیت تاثیر این دوعامل وتدابیروجودارد. نکته حائز اهمیت این است که اسلام عوامل موثردرتربیت انسان را فقط به دوعامل مذکور،محدود نمی کندوبه تاثیر دوعامل عمده دیگر که عبارتند از: اراده وعوامل ماورای طبیعت اعتقاد دارد.ما درجهت تبیین شرایط تربیتی ابوالفضل العباس وتکوین شخصیت وی لازم است به عوامل یاد شده توجه ویژه نماییم.

الف- وراثت:درتاریخ آمده است که روزی امیرالمومنان علی )علیه السلام( به عقیل فرمود:بنگر به بانویی که پدران شجاعی داشته باشد تامن اورا به همسری خود درآورم وبرای من پسر دلیر وشجاعی بیاورد! وعقیل بدان حضرت عرض کرد:با ام البنین کلابیه ازدواج کن که درمیان عرب ازپدران او شجاعتر کسی را سراغ ندارم.)4(علت آن که علی بن ابی طالب )علیه السلام( ، عقیل را دراین موضوع مورد سوال قرار داد آنست که عقیل علم انساب می دانست وازنژاد قبایل مختلف اگاهی داشت وسوال علی ابن ابیطالب )علیه السلام( از وی ،نشانگر اهمیت تاثیر ویژگیهای  وراثتی درتربیت انسان است،پس خوب است که دراینجا به برخی از افردا برجسته خاندان ام البنین نگاهی گذرا داشته باشیم. 

1-طفیل : مادر ام البنین ثمامه بود ومادرثمامه،عمره دختر طفیل نام داشت وطفیل مردی دلاور،شجاع

،رشیدوشیرافکن بود.

2-ابو البراء:جدمادری ام البنین است که اورا ملاعب الاسنه می نامیدند،زیرا نیزه ها را به بازی می گرفت ومانند او دلاوری درعرب نبود.

3-لبید:وی عموی پدر ام البنین ویکی ازصاحبان معلقات سبعه است ودرعین حال ازمعمران تاریخ وفردی شجاع محسوب می شود.

 

 

لبید بیش از سه دهه مسلمان بود وبا این دین ازدنیا رفت ومورد ستایش پیامبر نیز قرارگرفت.باتوجه به تاریخ تولد حضرت عباس ووفات لبید) 41هجری(حضرت عباس از کلمات لبید در ادب وشجاعت بهره کافی برده است.)5( 

4-فاطمه بنت حزام:وی شرافت خانوادگی واصالت ذاتی وپاکی فطری را با نیروی جسمانی وزیبایی یکجا به همراه داشت.فاطمه که بعدها به ام البنین شهرت یافت،زنی کریم وبخشنده بود که فضائل اخلاقی،کمالات انسانی،نیروی ایمانی ،ثبات وپایداری،شکیبایی وبردباری وبصیرت ودانایی ونطق وسخندانی را از اجدادش به ارث برده بود واو همه آنها راهمراه با کمالات موجود درعلی بن ابی طالب )علیه السلام(به فرزندش عباس )علیه السلام(منتقل نمود.

ب- محیط: هنگام ازدواج،امیر مومنان ازفاطمه بنت حزام خواست خواسته خودرابیان کن،فاطمه گفت:خواسته من آنست که از این پس مرا فاطمه نخوانی وبانام دیگری صدا کنی هنگامی که علی )ع(علت راجویا شد،فاطمه گفت:وقتی مرا به این نام بخوانی فرزندان فاطمه به یاد مادرشان اندوهناک می شوند،ازاینرو علی )علیه السلام( اورا ام البنین خواند.)6(هرچند عده ای گفت اند ام البنین نام اصلی او

بود.)7(

ام البنین از زمان ورود به خانه علی)علیه السلام( خود را کنیز فرزندان زهرا)ع(نامید وبه حسنین وزینبین )علیهم السلام( گفت: من به عنوان همسر علی)علیه السلام( به این خانه نیامده ام،بلکه برای کنیزی شما،آل محمد)صلی الله علیه وآله( خود را آماده ساخته ام.)8(

این عرض ادب وابراز  اخلاص به پیشگاه مقدس حسنین وزینبین )علیهم السلام( که استمرار داشت، موجب گردید فرزندان او چون عباس )علیه السلام( بسیار زود به مقام عالی براداران وخواهران خود پی ببرند واحترام ایشان راپاس بدارند ودرتعاملی آشکار با محیط ازکمالات خاندان رسالت،بهره مند شده و ویژگی های انسانی را در ابعاد مختلف درخود بپرورانند .

تاثیر محیط برتکوین شخصیت عباس)علیه السلام( درچهار فراز از زندگی او به طور مشخص بیان شده است: در دامان مادر،دانشگاه پدر،خدمت دو برادر وحضور در نهضتی برتر)کربلا( .

عباس بن علی بن ابیطالب  )علیه السلام( باتوجه به آموزه های پیشین خود،اگرمصلحت را تشخیص می داد وحق را از ناحق جدا می ساخت،درپی تثبیت آنچه که بدان ماموربود، ازاراده آهنین برخوردار بود.آن هنگام که پدرش به وی درکودکی اصرار می کند که بگو دو نمی گوید ودر علت آن عرضه می دارد که بازبانی که یک گفته است شرم دارم که دو بگوییم )9( وبدین ترتیب اودر کاری سمبلیک اراده مستحکم  خود را به نمایش می گذارد.درکربلا آنگاه که شمر بدلیل وابستگی قبیله ای برای او امان نامه می آورد،آن حضرت آن را رد کرده ومی گوید:«نفرین خدا برتو وبرامان تو،امانمان می دهی درحالی که زاده پیامبر خدا را امانی نیست،وفرمانمان می دهی که گوش به فرمان نفرین شدگان وفرزندان نفرین شدگان بسپاریم ؟ودرجای دیگر از آن صحنه عظیم آنگاه که تشنگی بر وی چیره می شودوبه فرات دست می یابد،آب بر می دارد تا آنرا بنوشد اما به یاد تشنگی اهل بیت می افتد وبه رغم تمایل شدید به آب،آن مشت آب را در فرات می ریزد، ودر آوردن مشک آب به خیمه ها آنگونه از خود استقامت به خرج می دهد که اراده وی را زبانزدوشهره آفاق کرده است.)10(

ج- عوامل غیبی : مقصود ازآن کلیه علل وعوامل واسبابی است که محسوس نبوده ودرحوزه علوم تجربی نگنجد،دعا،صدقه،صله رحم،احترام به بزرگتر،تهجد وشب زنده داری ودر یک کلمه محبت اهل)ع( و اطاعت از آنان امداد های غیبی را برای انسان به ارمغان می آورد. قوانین حاکم برما تنها قوانین تجربی وحسی نیست که با علوم امروز کشف شود،بلکه یک دسته عوامل غیبی که فوق این قوانین وحاکم برآنهاست ودرسرنوشت آدمی تاثیر بسزایی دارد،که اگر آن قوانین بر رفتار آدمی حاکم شود وآنها را شناخته وبه کار گیرد، ازانسان موجودی الهی نه مادی می سازد که این انسان فضایل متعددی درحد معجزه ازخود بروز می دهد.

خصال عباس علیه السلام

عوامل فوق الذکر درساخت شخصیتی عباس، از وی انسانی با ابعاد وویژگی های زیرساخت:

1-علم : ازجمله ویژگی هایی که عباس (علیه السلام) را ازدیگران ممتاز می ساخت،علم به همه چیز  حتی به حق امام مفترض الطاعه وعلم به اینکه وظایف اجتماعی وسیاسی اش چیست،می باشد،رد امان نامه شمراز سوی عباس )علیه السلام(چنانکه گذشت حاکی ازاین معناست.

2-یقین: یقین (درجه بالای ایمان) ویژگی ای است که کمتر درغیر معصوم ایجاد می شود اما عباس ازهمان کودکی،یقین به وجود آفریدگار یکتای جهان داشت ودر سراسر زندگی خود با همان ویژگی مستظهر به عنایت الهی بود،واز این رهگذر ویزگی های دیگر خود را متبلور می ساخت.

 

  • وفا: وفای او نسبت به اهل بیت )ع( به غایت زیاد ودرخور تحسین است. دروفا همین بس که باقر شریف قریشی-نویسنده عرب زبان معاصر-درکتاب «حیاۀ الامام حسین بن علی )علیهما السلام(»می نویسد: «در تاریخ انسانیت،درگذشته وامروز،برادری واخوتی صادق تر وفراگیرتر وبا وفاتر از برادری اوبوالفضل نسبت به برادربزرگوارش امام حسین )علیه السلام( نمی توان یافت که براستی همه ارزشهای انسانی ونمونه های بزرگواری را در برداشت...!
  • دلاوری: دلاوری کم نظیر عباس)علیه السلام( هم درکربلا وهم قبل ازآن یعنی درصفین نمایان بود،درصفین نقابی بر صورت زد وبه جنگ دشمنان رفت،افراد زیادی را کشت،معاویه ابوالشعثا را به جنگ او فرستاد،ابوالشعثا فرزندان خود را یکی پس از دیگری به نبردبا عباس )ع( گسیل داشت که یکی زودتر از دیگری کشته می شد،برای ابوالشعثاگران آمد وخود عازم نبرد با وی شد،اما عباس )علیه السلام( اورا نیز به زودی به خاک انداخت وحیرت همگان از آن دلاوری برانگیخته شد.)11(

 

  • ایثار: دلاوری عباس با ایثار توام بود،چه آنکه بعضی تنها دلاورند اما عطوفت وایثار ندارند،درجریان آب رسانی به اهل بیت اوج ایثاریعنی فدای جان برای رفع تشنگی دیگران وتقدیم جان برای نشان دادن وفا به تصویر کشیده شد.

 

6-اطاعت ودفاع از رهبری: همانطور که می دانیم تنها تعدادی اندک از مردمان در طول تاریخ به مقام رهبری رسیده ومی رسند اما همه مردم درتمام یا بخشی از زندگی خود از رهبرانی اطاعت کرده وملزم به دفاع ازآنها هستند.اما از این تعداد،اندکند کسانی که از این آزمایش به سلامت بیرون می آیند،چرا که شناخت رهبر حق وگزینش آنها از میان رهبران شیطانی دشوار ست،اما اطاعت ودفاع ازآنها دشوارتراست ،بنابراین هم رهبران الهی راباید ستود وهم رهبران مطیعان واقعی آنها را.عباس علیه السلام چنین ویژگی داشت.درمواقعی به خاطر اطاعت از رهبری آنچنان برخشم خود چیره می شد که گویا غضبناک نیست.هنگامی که دشمنان برجنازه برادرش حسن تیر می انداختند غضبناک که شمشیر کشید وخواست به سوی آنها حمله ور شود اما حسین علیه السلام بخاطر وصیت برادرش فرمان صبرداد وعباس شمشیر خود راغلاف کرد،ویا آنگاه که حسین علیه السلام درکربلا فرمود: بروید اینها فقط با من کار دارند،عباس علیه السلام امام خود را تنها نگذاشت)12(او آنچنان مطیع بود که در اطاعت از رهبر اراده ای آهنین داشت. پی نوشتها:

 

1-زندگانی حضرت امیرالمومنین،رسولی محلاتی ،ج2ص368

2-معجم الرجال خوئی،ج9ص236وناسخ التواریخ، سپهر ج4ص333

3- روانشناسی رشد،جمیز دبلیو وندرزندن،ترجمه حمزه گنجی ،صص57،58

4-منتخب التوارخ ، خراسانی،محمد هاشم،ص144

5-تاریخ گزیده،مستوفی ،حمدالله،ص242،مشاهیر جهان،عبدالحسین سعیدیان،ص408

6-حضرت ابوالفضل العباس،آیت الله مدرسیفسید مخمد تقی،مترجم، عیانی،کورش،ص13

7-زندگانی حضرت امیرالمومنین،ج2ص368

8-سیره ابوالفضل العباس،ص28

9-مستدرک الوسایل،علامه طبرسی، ج15ص215

10-لهوف سیدبن طاووس،صص139و107،الوقایع والحوادث،ملبوبی،محمد باقرج2ص408

11-حضرت ابوالفضل العباس،ص22

12-منتهی الامال،شیخ قمی،عباس،ص283ولهوف ص105

سه شنبه 10آبان 1379-3 شعبان 1421-31 اکتبر 

شماره روزنامه:16939


شبکه های اجتماعی

بازدید کنندگان

ما 86 مهمان و بدون عضو آنلاین داریم